Eğitim • 15 Mart 2021
Yazar: Adana'da Çocuk Olmak
ÜSTÜN ZEKALI ÇOCUKLAR NASIL KEŞFEDİLİR VE ONLAR İÇİN NELER YAPILABİLİR?
Çocuğunuzun yaşıtlarına göre farklı ve belirli alanlarda ileri olduğunu düşünüyorsanız üstün zekalı veya yetenekli olduğundan şüphelenmiş olabilirsiniz. Adana’da ebeveynlerin üstün zekadan şüphelenmeleri durumunda neler yapabileceklerini, farklı uzmanlara sorduk ve sizler için derledik.
- Çocuğumun üstün zekalı olduğundan nasıl şüphelenebilirim?
Yaşının gerektirdiklerinin üzerinde beceriler göstermesi bir işarettir. Yaşıtlarına göre daha erken yürüme, konuşma, kendi kendine okuma yazmayı öğrenme, soyut sorgulamalar yapabilme, sıra dışı bir merak, belirli konulara aşırı ilgi ve öğrenme isteği olarak sıralanabilir.
- Hangi durumlarda zeka testi uygulanabilir?
Ailenin, öğretmenlerin veya okul rehberlik biriminin şüpheleri ile test için başvurulabilir. Çocuğunuzda yaşıtlarından farklı hassasiyetler, uyumu bozan güçlükler varsa test yapılması önerilmektedir. Ancak sadece çocuğum zeki mi diye gelen bir aileye “bu testin sonucu ile ne yapacaksınız?” diye sormak daha uygun olacaktır. Önemli olan test sonucunun bir uzman tarafından yorumlanması, çocukta belirlenen kuvvetli ve zayıf yönlerin desteklenmesi için bir eğitim programının uygulanması ve aileye gerekli yönlendirmenin yapılmasıdır.
- Zeka testleri hangileridir ve kimler uygulayabilir?
Zeka testleri keyfi olarak uygulanmaz. Uzmanların gerekli görmesi halinde, sertifikası ve eğitimi olan uzmanlar tarafından uygulanmalıdır.
WISC 4 (Wechsler Intelligence Scale For Children) : Türkiye genelinde bilinen en yaygın, kapsamlı ve güncel zeka testidir. 6-16 yaş aralığına uygulanmaktadır. WISC-IV; Sözel Kavrama, Algısal Akıl Yürütme, Çalışma Belleği ve İşlemleme Hızı olmak üzere dört farklı bilişsel kategori içermektedir. WISC 4 eğitimi ve sertifikası olan Psikologlar tarafından uygulanabilmektedir.
CAS (Cognitive Assessment System): 5-17 yaşları arasındaki çocukların bilişsel işlemlerini değerlendirmek için yapılandırılmıştır. CAS’ in kullanım alanları; öğrenmede güçlü ve zayıf olunan bilişsel işlem alanlarının tespit edilmesi, sınıflandırma (öğrenme güçlüğü, dikkat eksikliği, zihinsel engel, üstünlük vb.), eğitim ve sağaltım programlarının değerlendirilmesi olarak özetlenebilir. CAS 5 – 7 ve 8 – 17 yaş olarak iki ayrı form şeklinde düzenlenmiştir. CAS (KES olarak okunur) testi sertifika programını başarıyla tamamlayan Psikolojik Danışman veya Psikologlar tarafından yapılabilmektedir.
- Üstün yetenekli çocuğum nerelerde ek eğitim alabilir?
Adana’da Bilsem veya RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi)’nden alınacak tanı ile okullarında açılabilecek Destek Eğitim Odaları dışında Üstün Yetenekli Çocuklar için özelleştirilmiş farklı eğitim kurumları ne yazık ki şimdilik bulunmamaktadır.
- BİLSEM (Bilim ve Sanat Eğitim Merkezi) : MEB’e bağlı devlet kurumudur. Özel Eğitim Ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü çatısı altındadır. BİLSEM’ de zihinsel beceride ya da resim, müzik gibi yetenek alanlarında performansı yaşıtlarından ileride olan; tanılama sonucunda özel yetenekli olarak belirlenmiş öğrenciler eğitim alır. Sınav ilkokul 1., 2. ve 3. sınıf düzeyindeki öğrencilere, sınıf öğretmenlerinin aday göstermesi ile, önceden belirlenen tarihlerde, tablet üzerinde dijital olarak yapılmaktadır. Öğrenciler genel Zihinsel Yetenek, Müzik ve Resim alanlarından en fazla ikisinden aday gösterilebilirler. Çocuklar Bilsem’e örgün eğitim dışındaki zamanlarda gider; hafta içi okuldan sonra ya da hafta sonu. Devam ettiği programa göre 4-12 saat aralığında ders alabilir. Öğrenci liseden mezun olana kadar BİLSEM’e devam eder. Tekrar bir değerlendirmeye girmez. Bilimsel düşünce ve davranışlarla, estetik değerleri birleştiren, üretken, kendini gerçekleştirmiş bireyler olarak yetişmelerini sağlamak için etkinlikler planlanır.
Adres: Toros Mah. Ali Sepici Bulvarı No 46/1 Çukurova / ADANA
Telefon: (322) 225 1901
Web Sitesi: http://adanabilsem.meb.k12.tr/
- RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi): RAM’lar sorumlu olduğu ilçe sınırları içerisinde bulunan okullarda öğrenim gören bireylere hizmet vermektedir. Bilim Sanat Merkezi’ne başvurular ilkokul 1. 2. ve 3. Sınıf düzeyinde hâlihazırda yapıldığından bu sınıf düzeyinde olan öğrenciler için üstün şüphesi ile değerlendirme RAM’larda yapılmaz. Bu sınıf düzeyleri haricinde üstün şüphesi olan bireylerin tanılanması için okulun rehberlik biriminin RAM’a yönlendirmesi ile değerlendirme yapılır. Gerekli görülen zeka testi RAM’ da inceleme yapan uzmanın gözlemine göre belirlenir. RAM’da okul öncesi yaş grubunda üstün tanılaması yapılmamaktadır. RAM Seyhan, RAM Çukurova, RAM Yüreğir olarak her ilçede farklı birimler bulunmaktadır.
- Destek Eğitim Odası: RAM’dan üstün yetenekli tanısı alan öğrenciler için okullarında Destek Eğitim Odası açılabilmektedir. Destek eğitimi alan üstün yetenekli öğrenciler için ZEP (Zenginleştirilmiş Eğitim Programı) hazırlanarak uygulanır. Öğrencinin sınıfında uygulanan müfredat daha da ayrıntılandırılarak öğrenci inceleme-araştırmaya yönlendirilir. Öğrencinin destek eğitiminde hayal gücünü, yaratıcılığını geliştiren etkinliklere yer verilir. Üstün yetenekli öğrencinin 12 saate kadar destek eğitimi alma hakkı vardır.
Üstün Yetenekli Çocuklar ve Aileleri Kitapçığı
- Farklı illerde üstün zekalı çocuklar için hangi kurumlar vardır?
Sizler için farklı illerden dernek, kurs veya okullardan birkaçını örnek olması adına derledik. İleriki zamanlarda Adana’da da bu tarz kurumlar kurulabilir veya şubeleşebilirler.
- TÜZDEV (Türkiye Üstün Zekalı ve Dahi Çocuklar Eğitim Vakfı) : İstanbul merkezli derneğin Ankara, Bursa, Kayseri, Antalya gibi illerde şubeleri bulunmaktadır. 5-15 yaş çocuklar için tanılama ve kurs uygulamaları bulunmaktadır. Pandemi döneminde çocuklar, veliler veya eğitmenler için online eğitimler sunmaktadırlar. Veli whatsapp grubuna ücretsiz olarak dahil olabilir, uzmanlarla gerçekleştirdikleri instagram canlı yayınlarına katılarak fikir sahibi olabilirsiniz. https://www.tuzdev.org/
- Anadolu Üniversitesi Üstün Yetenekliler Eğitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi (ÜYEP): Eskişehir’de yer alan Anadolu Üniversite’sinde Üstün Yetenekliler için bir program bulunmaktadır. Programa sadece 5. sınıf öğrencileri başvurabilir. ÜYEP tanılamalarında genel zeka, matematiksel yetenek ve bilimsel yaratıcılık ölçümleri yapılmaktadır. 22 Mayıs 2021’de gerçekleşecek seçme sınavında başarılı olan toplam 28 öğrenci programa kabul edilecektir. Sınav ve eğitim Eskişehir’dedir. 5. sınıflar hafta sonları toplam beş saat, 6 ve 7. sınıflar toplam yedi saat ve 8. Sınıflar ise toplam altı saat eğitim görmektedirler.
- TÜZDER (Tüm Üstün Zekalılar Derneği) İstanbul merkezli kurum üstün zekalı çocukların tanılanmasının yanı sıra kurs, seminer, konferans ve panel gibi eğitim çalışmaları düzenlemektedir. https://tuzder.org/
- ARGEM (ARAŞTIRMA GELİŞTİRME EĞİTİM VE UYGULAMA MERKEZİ LİSESİ) Milli Eğitim Bakanlığına bağlı, Bilim ve Sanat Eğitim Merkezleri’nde (BİLSEM) yapılan zekâ testinde IQ’su 150 üstü çıkan çocukların ortaokul ve lise eğitimi için her ilden başvurabileceği yatılı bir devlet okuludur. 2017 yılında kurulan okulun şu an 84 öğrencisi bulunmaktadır.
- Üstün zekalı çocuklar ile ilgili uzman röportajları :
Üstün zekalı çocuklarla ilgili başlangıç düzeyinde bilgi almak adına konusunda uzman kişilerin röportajlarının yer aldığı birkaç faydalı video derledik sizler için.
1) Doç Dr. Ayça Köksal Konik – Üstün Zekalılar Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi- İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi
2) Doç.Dr. Marilena Leana Taşcılar - Özel Yetenekliler Eğitimi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi – İstanbul Ünversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi
Üstün Zekalı Ve Özel Yetenekli Çocuklar konulu Kindyroo Türkiye Instagram Canlı Yayın kaydı
3) Doç. Dr. Ahmet Kurnaz – Özel Eğitim Bölümü Zihin Engelliler Eğitimi Anabilim Dalı Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi
Son olarak bu konular ilginizi çekiyorsa size severek izlediğimiz bir belgesel serisini de önermek isteriz:
Dehanın Sırları – National Geographic tarafından hazırlanan 3 bölümlük belgesel serisi Dahi dediğimiz kimdir? "Nasıl dahi olunur?" sorularını cevaplamaya çalışmaktadır.
1. Şans Eseri Dahi Olunur mu?
2. Doğuştan mı Dahi Olunur?
3. Bir Dahi Nasıl Yetişir?