Merhaba Sevgili Adana’da Çocuk Olmak takipçileri;
Bu ayki yazımızı “Akran Zorbalığı” konusuna ve bu konu ile ilgili başvurabileceğiniz çocuk kitaplarına ayırdık.
Akran zorbalığı kavramının çıkış noktasına biraz değinmek istiyorum öncelikle. Çalışma Ekonomisi Anabilim dalında Yüksek Lisans yaparken, “Mobbing” kavramını çalışmak istediğimde “Akran Zorbalığı” kavramı ile karşılaştım. Şöyle ki: İsveçli hekim Peter Paul Heinemann “Zorbalığı” çocuklardan oluşan küçük grupların, tek ve güçsüz bir çocuğa karşı giriştiği zarar verici saldırgan davranışları tanımlamak amacıyla kullanmıştır.
Eğer biz ebeveynler olarak “Akran Zorbalığı” konusunda bilinçlenir ve çocuklarımızı da bu konuda bilinçlendirirsek hem olası etkilerinden korumuş oluruz, hem de olası zorbalık eylemleri gerçekleştirmelerini önleyebiliriz. Bilmediğiniz bir kavram ile savaşamazsınız. Bugün “Akran Zorbalığı” okullarda derslerin içinde geçen bir konu. Çünkü o kadar fazla ki. UNICEF diyor ki: “Dünyadaki gençlerin yarısı okulda ve okul çevresinde akran şiddetine maruz kalıyor.”
Öyleyse böylesine önemli bir konuda yine çocuk edebiyatının gücünden faydalanalım derim. Konu ile ilgili her yaş için pek çok kitap bulunmakta. Ben size kızımla deneyimlediklerimizi anlatıp, diğer bizde bulunmayanların da yayınevi listesini veriyor olacağım. Kitapların pek çoğunun son sayfalarında zaten ebeveynlere bilgilendirme yazıları mevcut. Hatta ben de yeni kitabımda okul öncesine bu konuyu anlatacağım. Umarım hiçbirimiz böyle yıkıcı psikolojik şiddetlerle karşılaşmayız. Ayrıca biz yetişkinler için de bu konuyla ilgili bolca güzel kaynak bulunmaktadır.
1. Vanessa’nın Yanındayım (5+ Yaş):
“Vanessa’nın Yanındayım” biriyiliğin öyküsü. Özgün adı “I walk with Vanessa”. Yazarı ve çizeri kendilerine Kerascoet takma ismini kullanan karı koca çift Marie Pommepuy ve Sebastien Cossetdir. Kitap Redhouse Kidz yayınlarından. Gerçek bir hikâyeden esinlenilmiş sessiz ama çok şey anlatan bir kitaptır. “Sessiz Kitaplar” yazısız, sadece illüstrasyonlar ile konuyu işleyen ve gerisini okuyucunun hayal gücüne bırakan kitaplardır. Her ne kadar kelimelerin gücüne ve büyüsüne inansak da çocuk edebiyatında eli güçlü olan bence çizimdir. Okul öncesi dönemdeki çocuklar, çizimden okurlar kitabı.
Vanessa sınıfa yeni gelmiştir ve zorba bir çocuk tarafından dışlanmaktadır. Okuldaki bir başka kız ise buna seyirci kalmak yerine Vanessa’nın yanında yer alır. Hem de tek bir kelime etmeden. Böylece Vanessa’nın yanındakiler bir çocuk, beş çocuk derken yüzlerce çocuğa dönüşür. Bu aslında bir zorbalığa sessiz kalmama hikayesidir. Zorbalık mağdurlarını üzen şey her ne kadar zorba kişiler gibi görünürse de aslında bence daha çok buna sessiz kalanlardır (izleyiciler). Kitabın sonunda ebeveynler için konu ile ilgili terimler ve çocuklar için ise “Zorbalık edilen birine nasıl yardımcı olabilirsin?” konulu iki bilgilendirme yazısı bulunmaktadır.
Simla ile bu kitabı pek çok kez inceledik. Vanessa’nın yanındaki kıza kendimiz isim taktık. “Anne bu kız olanları gördü ve üzüldü.” dedi mesela. Zaman zaman yaşadığı küçük akran sorunlarında (akran zorbalığı kadar olmasa da) “Anne X kişisi zorba” diyebilecek kadar bir farkındalığı oluştu bence. Bu farkındalık önemli ve gerekli. Ayrıca günlük atışmalar ve anlaşmazlıklar ile “Zorbalık” kavramının farkını öğrenmesine de yardımcı olacaktır.
2. Zor Balık (4+ yaş):
Yazarı Büşra Tarçalır Erol ve çizeri Uğur Altun. Minty Kitap’tan. “Zor Balık” zorbalığın bir balıkta vücut bulmuş hali. Çok güzel düşünülmüş. Zor Balık kıpkırmızı mercanların arasında, kuma dokunabileceğimiz kadar derinde yaşıyordu. İsminin hakkını veriyordu. Kendisini güçlü hissetmek için arkadaşlarına isimler takıyor, yemlerini aşırıyor ve oyunlarını bozuyordu. Sanırım güçlü olma konusunda kafası biraz karışıktı. Bir gün kendisini bir kedinin elinde buldu. İşte gerçek güç buydu. Kedi istese ona neler neler yapardı. Fakat kedinin kendini güçlü hissetmek için böyle davranışlara ihtiyacı yoktu. Güçlü olmak kavramını tekrar gözden geçirmesi gerekiyordu zor balığın. Büşra Hanım Adana’da Çocuk Olmak etkinlikleri kapsamında Adana’ya gelmişti ve o zaman tanışmıştık kendisi ile ve kitabımızı imzalatma şansı yakalamıştık. Siyah keçeden yapılmış küçük balığı ile anlatmıştı çocuklara hikayesini. Sonrasında bizde evde yapmıştık kendi zorbalıklarımızı ve çok eğlenmiştik. Okul öncesine konuyu anlatabilecek güzellikte bir kitaptır.
3. Zürafa Pupa (5+ yaş):
Yazarı sevgili arkadaşım Zeynep Birsin. Arkadaşım diyorum çünkü bir yazar-okur ilişkisinin önüne geçti bizim elektriğimiz. Sevgili Zeynep’in tüm kitapları gibi Zürafa Pupa da muhteşem. Akran zorbalığı ile mücadelede önemli bir kaynak. Pupa sınıfın en arkasında oturanlardan bile uzundur. Arkadaşları onunla Zürafa Pupaaa diye alay ederler. Çocuklarımız ile aramızdaki en önemli detay, yaşadıkları sorunlarda bizim onları anlamadığımızı düşünmeleri. Pupa da annesinin kendisini anlamadığını düşünüyor. Fakat biz her ne kadar onları anlamıyor gibi görünsek de aslında hemen müdahale etmek istemiyoruz, öncelikle kendilerinin çözmesini diliyoruz. Fakat zorbalık söz konusu ise yardım almak gerekli ki Pupa annesine danışmakla doğruyu yapıyor. Ve annesinin de kendi çocukluğunda benzer sorunları yaşadığını ve nasıl baş ettiğini öğrenmiş oluyor.
Akran zorbalığının önemli özelliklerinden biri de şudur ki; bireyin öne çıkan belirgin bir özelliği ile dikkatleri çekmesi. Çok uzun boy, çok kısa boy, gözlük takmak, komik bir soyadı vb gibi. Önce bireyin bu özelliği ile barışmış olması gerekmektedir. Hatta bu özelliğin güzel yanlarını bile keşfetmesi gerekiyor, tıpkı Pupa’nın yaptığı gibi. Zürafaların kalbinin diğer hayvanlarınkine göre çok daha büyük olduğunu biliyor muydunuz? Çocuk önce kendi güçlü yanlarını keşfetmeli. Zorba kişilerin en büyük özelliği bu yaptıklarını güç sanmaları ve bunu bir oyuna çevirmeleri. Zeynep Birsin hem zorbalık konusunda önemli bir farkındalık yaratırken hem de bununla baş etme becerisini naif bir şekilde çocuklara anlatmış.
4. Teo’nun Zorbalık Kitabı (4+ Yaş ):
Teo serisi Bilgi Yayınları çocuk kitaplığının Yağmur Artukmaç ve Psikolog Pınar Çakır tarafından yazılan ve Nurbanu Asena tarafından resimlenen bir dizisidir. Teo’nun başından geçen olaylar temelinde bir farkındalık ve çözüm kısmı baz alınmıştır. Teo’da akranları tarafından zorbaca hareketlere maruz kalıyor ve o da bu konuyu babası ile konuşarak çözüyor. Çünkü konuşabilmek önemli. Derdini söylemeyen derman bulamaz. Aynı zamanda serinin kitapları arasında bulunan “Teo’nun Dalga Geçme” kitabından da eş zamanlı faydalanabilirsiniz.
Kitapta aynı zamanda;
- Akran Zorbalığı nedir?, Acaba çocuğunuz zorbalığa uğruyor mu?, Çocuğunuz size zorbalığa maruz kaldığını anlatırken nasıl davranmalısınız?, Çocuğunuzun akran zorbalığına uğradığını fakat size anlatamadığını düşünüyorsanız nasıl davranmalısınız? gibi sorularınıza cevaplar bulabileceksiniz.
Dizinin diğer kitapları:
Teo’nun Kaka Kitabı, Teo’nun Tırnak Yeme Kitabı, Teo’nun Gece Korkusu Kitabı, Teo’nun Dalga Geçme Kitabı,Teo’nun Can Sıkıntısı Kitabı, Teo’nun Tablet Kitabı, Teo’nun Ben Nereden Geldim Kitabı, Kral Teo Kitabı
5. Zorbalık (8+ Yaş):
Zorbalık, Rıfat Batur tarafından yazılan ve O2 yayınevi çıkan, okumayı öğrenmiş ileri yaş grubu için bir çocuk kitabıdır. Zorbalığa uğrayan bir çocuğun gözünden anlatılıyor kitap. Kürdan gibi ince bir çocuk. Fakat zorba Okan fazlasıyla iri. Zorbalıktan kurtulmak için güçlü pazulara mı ihtiyaç var? Güç kavramını yine sorguluyoruz burada. İleri yaş çocuk kitaplarında resimler biraz daha fazla olmalı görüşümü yine burada da belirtmek istiyorum. İllüstrasyonlar araya serpiştirilmiş ki bu güzel bir yön. Fakat bu yaş grubunun da hala çocuk olduğunu unutmamamız gerekiyor. Ve aynı zamanda illüstrasyonların gücünün de nasıl etkili olduğunu Vanessanın Yanındayım (Redhouse Kidz) da yeterince konuştuk. Derdini söylemeyen derman bulamazsa madem, bende bu derdimi evrene yolluyorum.:)
Rıfat Batur kitabında; Dayak Nedir? Şakadan Şiddet, Dövüş-savunma-sanat -dayak -kaçmak, dayak yiyen dayak atar, gücü yetene zorbalık, Öfke nedir? Dedikodu nedir? Zor balıklarla mücadele gibi başlıklarla yaşadığı olaylara mizahi bakış açısı ile yaklaşmış. Bitirirken şöyle demiş Rıfat Batur; “Zorbaca davranışları görmezden gelmeyelim (izleyiciler), çünkü bir gün hepimiz zorbalıkla yüz yüze kalabiliriz. Hiç kimse zorbaca davranışları hak etmez ve hiç kimsenin bir başkasına zorbalık yapmaya hakkı yoktur.”
“Akran Zorbalığı” konulu diğer kitaplar;
- Teo’nun Dalga Geçme Kitabı (Bilgi Yayınevi),
- Çiko Zorbalıkla Baş Ediyor (1001 Çiçek Yayınları)
- Zorba Arkadaş İstemem (Yeşil Dinozor Yayınları)
- Beni Rahat Bırak (Yapı Kredi Yayınları)
- Herkes Alfred’e Bakıyor ( Redhouse Kidz Yayınları)
- Hayır Diyebilirsin Burcu ve Berk (Artemis Yayınları)
- Ezik Kokarca (8+ yaş) (Okuyan Koalam)
- Sır Versem Saklar Mısın? (Zorbalık konulu kısımları ile) (Redhouse Kidz Yayınları)
- Stephanie’nin At Kuyruğu ( Notabene Yayınları)
- Rubi Çok Kaba Davranıyor ( Almidilli Yayınları)
- Çok Kötü Bir Şey Oldu ( Okuyan Koalam)
- Kırmızı Sarı Siyah Beyaz( Sarıgaga Yayınları)
- Yüz Elbisenin Sırrı (8+ yaş) ( Beyaz Balina Yayınları)
- Minik Rakun ve İri Kötü Kabadayı (3+ yaş) (Butik Yayıncılık)
Liste instagramda @kitapokumasaati sayfasının “Akran Zorbalığı” konulu kitaplar çalışmasından alınmıştır. Bu değerli liste için kendilerine teşekkür ediyorum. Sözlerin, davranışların, paylaşımların kifayetsiz kaldığı yerlerde çocuk edebiyatının gücünden yararlanmak biz ebeveynler ve çocuklar için çok önemli ve gerekli.
Bu yazıyı okuyanlar için şunu belirtmek isterim ki; “Arkadaşım Kar Perisi” isimli kitabımdan sonra şimdilerde üzerinde çalıştığım konu da “Akan Zorbalığı” konusudur. Bu konuda yapılmış ne kadar çok çalışma olursa çocuklarımız için farkındalık oluşturmak konusunda elimizde o kadar destek kaynak olur. Tüm yazar, çizer, editör, çevirmen ve yayınevlerinin ellerine sağlık. Hiçbir çocuğumuzun zorbalığa maruz kalmaması dileğimle…