Her gün çevremizi deneyimler ve çevremizden gelen duyusal bilgileri yorumlarız. Bu bilgilerin geldiği duyular: görme, işitme, dokunma, tat, koku, denge ve hareket duyusu (vestibüler duyu), kas ile eklem duyusu (propriosepsiyon) ve iç algı(intersepsiyon) duyularıdır.
Denge ve hareket duyumuz (vestibüler) uzay boşluğunda nerede olduğumuzu ve başımızın yerçekimine göre nerede olduğunu bilmemizi sağlar. Örneğin çocuklar sallanma, yuvarlanma koşma gibi aktiviteler ile vücutlarının uzaydaki konumu hakkında bilgi kazanırlar. Kas ve eklem duyumuz (propriosepsiyon) ise bize ne kadar kuvvet uyguladığımızı ve vücut uzuvlarımızın vücudumuza göre nerede olduğunu bilmemizi sağlar, iç algımız (intersepsiyon) karnımızın ağrıdığını, acıktığımızı, susadığımızı hissetmemizi sağlar.
Bütün bu duyular bize kendi vücudumuz ve çevremiz hakkında bilgi sağlar. Beynimizin gelen duyusal bilgileri düzenlediği ve yorumladığı bu sürece “Duyu Bütünleme” denilmektedir.
Piramidin en temelinde duyularımız yer alır. Duyularımız iyi işlemez yada hassasiyetler olursa üst basamaklara çıkmak zorlaşır. Aileler genellikle akademik başarı hemen olsun isterler ancak el göz koordinasyonunda zayıflık, vücut farkındalığı gibi alanlar zayıfsa, akademik başarı genellikle geç gelir. Bir temel ne kadar sağlamsa, üst basamaklara çıkmak o kadar kolay olacaktır.
Çocuklar bu duyusal deneyimler ile gelen duyusal girdiyi yorumlama, ayarlama ve uygun cevap oluşturmayı geliştirirler. Bununla birlikte bazı çocukların duyusal bilgiyi düzenleme becerisi olması gerektiği gibi gelişmeyebilir. Bunun sonucu olarak; öğrenme, sosyalleşme, oyun, giyinme, yemek yeme ve sakin kalabilme gibi günlük yaşamlarında zorluklar ortaya çıkabilir. Bu durum çocukta duyu bütünleme ile ilgili problemler olduğunu gösterir.
Bazı Duyu Bütünleme Problemleri:
- Başkaları için normal olan ve rahatsız etmeyen duyusal bilgiye aşırı tepki verme
- Elbiselere karşı hassas olma
- Yemekte mızmız/seçici olma
- Seslere aşırı tepkili olma veya hareketli aktivitelerden korkma
- Diş fırçalama ve saç yıkama gibi aktivitelerde güçlük çekme
- Kolayca baş dönmesi veya hiç baş dönmesi olmaması
- Sakar veya dikkatsiz görünme
- Zayıf dikkat ve odaklanma
- Çok yüksek veya çok düşük ağrı eşiği
- Spor, el yazısı, koordinasyon ve top oynama becerileri gibi postüral kontrol ve motor beceri gerektiren alanlardaki problemler ile sonuçlanır.
Duyusal arayışı olan çocuklar; çalışırken oyun oynarken gürültü yapar veya kıpır kıpır ve sürekli hareket etmesi gerekebilir. Dönmeyi, koşmayı ve bir şeye çarpmayı seven çocuklardır. Çalışırken müzik çalmaktan, kendilerine mırıldanmaktan veya kalemlerine veya ayaklarına dokunmaktan da keyif alabilirler.
Duyusal kaçınma olan çocuklar; kolayca üzülebilir, tepki verebilir,sosyallikten kaçınabilir veya utangaç olabilir. Kapı kapalı bir odada veya kütüphanenin veya sınıfın sessiz bir bölümü gibi, sınırlı veya kolayca kontrol edilebilen duyusal uyaranlara sahip ortamlarda tek başına yapılan aktiviteler.
Duyusal duyarlılığı yüksek olan çocuklar; temkinli, mükemmelliğe aşırı odaklanmış, kolayca bunalmış, hassas veya duygusal olabilir. Bu çocuğun ayrıca giyinme, bakım yapma ve yemek zamanı görevlerini tamamlama becerisini etkileyen belirli hassasiyetleri olabilir. Kıyafet üzerindeki etiketlerden hoşlanmama, saç bakımında zorluk veya sınırlı yemek tercihleri gibi sınırlı tercihleri olabilir.
Duyusal olarak düşük kayıt olan çocuklar; düşük enerji seviyelerine sahip olma ve sık sık yorgun gibi görünebilirler. Çocuk ilgisiz veya kendini beğenmiş olarak görülebilir.
Duyu Bütünleme Terapisi seansları çocuklara, ihtiyacı olduğu düzeydeki duyusal uyaranlar içeren veya uyaranlardan arındırılmış oyunlar şekilde sunulur.
Duyu bütünleme ile ilgili bilgi edinmek isterseniz Carol Stock Kranowitz’in yazdığı “Senkronize Olamayan Çocuk” ve Ebru Albayrak Sidar’ın yazdığı “Duyu’lmak İstiyorum” kitaplarını okuyabilirsiniz. Sola Kidz Yayınlarından çıkan “Çocuklar için Duyu Bütünleme Aktiviteleri” kitabı ise 3-12 yaş çocuklar için evde yapılabilecek 50 aktivite önerisi içermektedir.
Çocuğunuzda bu tarz hassasiyetler gözlemliyorsanız, çocuk psikiyatrisinin muayene etmesi uygun olacaktır. Duyu bütünleme terapisi ihtiyacı olduğu tespit edilirse, bu konusunda deneyimli bir ergoterapist/fizyoterapist tarafından değerlendirilmelidir.