Her çocuk fiziksel ve zihinsel gelişim yönünden birbirinden farklıdır. Ancak bazı çocuklar yaşıtlarından bedensel, zihinsel, sosyal yönlerden daha geride olabilir. Bu durumda bu bireylere özel eğitim uygulanır.
Aile çocuğunda bir farklılık hissettiğinde neler yapmalıdır? Adana’dan Özel eğitim öğretmeni Elmas Dirim Erdinç bizlere, özel eğitimin detaylarını anlattı.
Merhaba, kendinizi tanıtır mısınız?
Ben Elmas Dirim Erdinç. Özel eğitim öğretmeniyim. Adana’nın birçok okulunda özel eğitim sınıflarında hafif düzeyde zihinsel engelli bireyler ve otizm tanısı almış çocuklarla çalıştım. Şu an Adana’nın Seyhan ilçesinde devlete bağlı bir özel eğitim uygulama okulunda görev yapmaktayım.
Özel Eğitim Nedir? Kimlere Özel Eğitim uygulanır?
Her çocuk fiziksel ve zihinsel gelişim yönünden birbirinden farklıdır. Ancak bazı çocuklar yaşıtlarından bedensel, zihinsel, sosyal yönlerden daha geride olabilir. Bu zihinsel yetersizlik, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), otizm, disleksi, üstün zeka, görme engeli, işitme engeli, süreğen hastalıklardan kaynaklı olabilir. Bu durumda bu bireylere özel eğitim uygulanır. Özel eğitim alanında eğitim almış öğretmenlerce, belirli programlara ve yöntemlere göre kendi özür durumlarındaki çocukların eğitilmesine özel eğitim denir.
Özel Eğitimin amacı nedir?
Öncelikli amacımız bireyi günlük yaşam becerilerini yerine getirmesini sağlamaktır. Öz bakım becerilerini yerine getirebilmesini isteriz. Dil ve konuşma bozukluğu varsa bunu gidererek alıcı ve ifade edici dil becerilerini geliştirmeye çalışırız. Sosyal becerilerini geliştirerek topluma uyum göstermesini isteriz. Olabildiğince yaşıtları ve akranlarıyla aynı seviyeye gelmesi için çalışırız.
Özel Eğitim alacak çocuk nasıl belirlenir?
Çocuk eğer okul öncesi dönemdeyse aile çocuğunda bir anomali hissetiğinde çocuk psikiyatristine götürür. Bu duruma örnek verecek olursak, üç yaşına gelmiş bir çocuğun adı seslendildiğinde bakmıyorsa, en az iki kelimeli cümleler kurmuyorsa, takıntılı davranışları varsa aile bir çocuk doktoruna götürebilir. Doktor yapacağı testlerle ve gözlemlerle çocuğa teşhisi koyar. Koyulan teşhis doğrultusunda özel eğitim öğretmeni eğitim verir.
Çocuk eğer okul çağındaysa, öğretmeni okulun rehberlik servisine öğrenciyi yönlendirir. Öğretmen sınıfta nasıl bir durum tespit etmiş olabilir dersek, okumada ve yazmada güçlük çeken, harflerin yerini değiştirerek okuyan, kelimelere olmayan hece eklemeleri yapan öğrenciler için yönlendirme talebinde bulunabilir. Rehberlik öğretmeni değerlendirme sonucu aileyi çocuk psikiyatristine yönlendirir. Burada çocuk doktoru, çocuk nöroloğu ve çocuk psikiyatristi yapacağı testler ve gözlemlerle çocuğa teşhisi koyar ve raporlandırır. Aile bu raporla ilçelerinde bulunan rehberlik araştırma merkezine (RAM) gider. Burada eğitimciler tarafından bazı testler yapılır ve çocuğun alacağı eğitim belirlenir. Fiziksel bir engeli varsa fizik tedaviye yönlendirilir.Alacağı eğitime göre de okul yönlendirmesi yapılır.
Özel eğitim alacak çocuk nerelere, hangi okullara gidebilir?
Rehberlik Araştırma Merkezi’nin (RAM) raporuna göre okul belirlenir. Çocuğun yaşına göre gideceği kurum ve kademesi belirlenir. Eğer çocuk okul öncesi yaştaysa özel eğitim anaokuluna yönlendirilir. (Adana’da Sarıçam ilçesinde Özel Eğitim Anaokulu bulunmaktadır.) Okul çağındaki çocuklar da ilkokul ve ortaokulların bünyesinde bulunan özel eğitim sınıflarına yönlendirilebilir. Bu okullar devlete bağlı okullardır, özel okul değildir. Verilen rapora göre ilkokul ve ortaokullardaki normal eğitim gören sınıflara kaynaştırma olarak verilebilir. Burada kaynaştırmayı açıklamak gerekirse öğrenci aldığı tanı ve seviyeye göre normal eğitim görülen sınıfta devam eder. Bu öğrenciye ders saatleri dışında destek eğitimi verilir. Bunların dışında hafif düzeyde zihinsel engelliler okulu, orta ve ağır düzeyde zihinsel engelliler okulu, OÇEM (Otizmli Çocuklar Eğitim Merkezi), görme engelliler okulu, işitme engelliler okulu vardır. Bunların dışında ayrıca rehabilitasyon merkezleri bulunur. Aile hem rehabilitasyon merkezlerine gönderip hem de bu okullardan birine çocuğunu gönderebilir.
Okula gidemeyecek durumda fiziksel engeli ya da hastalığı olan bireylere de evde eğitim hizmeti verilir.
Özel Eğitim nasıl verilir?
Bireysel ve grup olarak öğrencilere eğitim verilir. Öğrencilerin seviyelerine uygun materyaller kullanılarak eksiklik giderilmeye çalışılır. Küçük kas becerileri gelişmeyen bir öğrenciyle bu eksikliği giderici çalışmalar yapılır. İpe boncuk dizme, mandalla çamaşır asma, maşayla ponpon toplama gibi çalışmalarla öğrencinin gelişimi desteklenir. Otizm tanısı konmuş bir öğrencinin iletişiminde problem varsa alıcı dil ve ifade edici dil becerileri geliştirici çalışmalar yapılır. Kaba motorları gelişmeyen öğrencilerle atlama-zıplama çalışmaları yapılır. Bunlar yapılan çalışmalardan sadece küçük örnekler. Bazı okullarda uygulama sınıfları olur buralarda öğrenci günlük yaşam becerilerini geliştirici çalışmalar yapar. Yatağını toplama-düzenleme, kıyafet katlama, saç kurutma vb. Çalışmalarla gelişimi desteklenir. Dikkat eksikliği tanısı konmuş bir öğrenciyle dikkat arttırıcı çalışmalar yapılır.
Bireyler neden Özel Eğitime ihtiyaç duyar?
Bunun sebepleri doğum öncesi, doğum anı sebepler olabileceği gibi doğum sonrası sebepler de olabilir. Annenin doğum öncesi yaşadığı stres, bazı hastalıklar, kromonal sebepler, hamileyken alınan ilaçlar genetik faktörler gibi sebeplerle çocuklar bir takım engel durumuyla doğabilirler. Doğum anında bebeğin oksijensiz kalması, erken doğum, sağlık personelinin hatası gibi sebepler bu duruma neden olabilir.
Doğum sonrasında ise ruhsal ve ve fiziksel travmalar,çocuğun geçirdiği bazı hastalıklar gibi sebepler neden olabilir.
Öğretmenlerin ailelerden beklentisi nedir?
Öncelikle eğitim ne kadar erken yaşta başlanırsa o kadar büyük ilerleme kaydedilir. Bizim için öncelik her zamqn öğrencidir; ailenin çocuktan beklentisi değildir. Eğitim hiçbir zaman tek yönlü olmadığı gibi ailelere de eğitimler, ödevler verilerek işbirliği içinde çalışmak en doğrusudur. Aile-çocuk-öğretmen bütünlüğünü korumalarını isteriz.
ADANA'DA BULUNAN İLGİLİ BİRİMLER
RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi) Seyhan
Adres: Pınar Mahallesi 74041 sokak no3 Seyhan/ADANA (Öğretmen Ayfer Doğruol İlkokulu yanı)
Telefon: 0322 457 87 13
Web: http://seyhanram.meb.k12.tr/
RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi) Çukurova
Adres: Belediye Evleri Mahallesi 84176 Sokak No 7A (Ruh Sağlığı Hastanesi Karşısı Yunus Emre İlkokulu Bahçesi) Çukurova / ADANA
Telefon: 0 322 248 3033
Web: http://cukurovaram.meb.k12.tr/
RAM (Rehberlik Araştırma Merkezi) Yüreğir
Adres: Atakent Mahallesi 2329 Sokak No3 Semerkant İlkokulu Yanı Yüreğir/ ADANA
Telefon: 0 322 328 4840
Web: http://yuregirram.meb.k12.tr/
Sarıçam Özel Eğitim Anaokulu
Adres: Beyceli Mah. 3599 Sk. No 13 Sarıçam/Adana
Telefon: 0322 3414807 / 0322 3414807
Web: http://ozelegitimanaokulusaricam.meb.k12.tr