Merhaba sevgili Adana’da Çocuk Olmak takipçileri. Bu yazımda “ölüm (elveda)” temalı çocuk kitaplarından sizler için seçtiklerimi tanıtıyor olacağım.
Öncelikle belirtmeliyim ki “ölüm” kavramını çocuklar ile konuşmak zordur. Dünya genelinde bu konular ile ilgili kitaplarda artış olması sevindirici. Bu konular hakkında herhangi bir sorun yaşamıyorsanız veya çocuktan bu konular ile ilgili herhangi bir soru gelmiyorsa, bu tarz kitaplar zaman içerisinde hafif olanlardan başlayarak okunabilir. Ama eninde sonunda hepimiz bu sorular ile muhatap olacağız. Çünkü saklanan her şey eninde sonunda bize geri geliyor. İşte o zaman ihtiyaç halinde bu kitaplara belki pedagog önerisi ile başvurmak zorunda kalabiliriz ki umarım kalmayız. Bu dağ gibi acılar ile çocuklarımızın hiç tanışmamasını diliyorum.
Ben kitaplar hakkında tanıtım yapıyor olacağım, daha detaylı kısmı çocuk psikologlarının uzmanlık alanıdır. Hatta size direk alın şu kitabı şu yaşa okuyun da demek istemiyorum. İçlerinde benim de henüz kızım ile deneyimlemediklerim mevcuttur. Bu yazının amacı ölümü çocuklara anlatmak isteyen bazı kitaplar olduğunu bilmeniz ve yeri geldiğinde edebiyatın gücünden yararlanabilmeniz içindir. Çocuklara sevdiğimiz insanların yok oluşunu anlatmak nasıl ki çok zor ise, bunu kitap olarak işlemek de oldukça zor ve ustalık gerektiren bir iştir. Bu nedenle bu yola baş koymuş bu yazarları böylesine zor bir alana girebildikleri için tebrik ediyorum.
Kitapları konunun işlenişi bakımından yüzeyselden derine olarak hazırladım. Dolayısı ile ilk kitap “Dedemin Adası” oldu.
1. Dedemin Adası (3+ Yaş):
Dedemin Adası ölüm temasını işleyen en bilindik çocuk kitaplarından biridir. Bana göre konuyu en hafif işleyeni de bu kitaptır. Yazarı ve çizeri dünyaca ünlü Benji Davies olan kitap Redhouse Kidz yayınlarından çıkmıştır ve 2. Baskıdır. 2015 AOI Uluslararası İllüstrasyon Ödülü ve yine 2015 Sainsbury Yılın Çocuk Kitabı Ödülünü almıştır.
Sid dedesini çok sever ve dedesi de Sid’i. Dedesi bir gün onu evindeki çatı katına çıkartır. Sid burayı daha önce hiç görmemiştir. Kutular ve dedesinin her yerden toplayıp getirdiği eşyaların olduğu bir tavan arasıdır burası ve içeride büyük metal bir kapı vardır. Dedesi ile bu kapıdan geçtiklerinde etrafları çatı okyanusundan oluşan bir geminin güvertesine çıkar. Geminin düdüğünü çalıp yola çıkarlar. Bir müddet sonra ‘Kara göründü!’ der Sid. Issız, sıcak ama çok güzel bir adaya gelirler. Sid adayı o kadar beğenir ki hep kalmak ister. Fakat gitme vakti gelmiştir Dedesi Sid’e onunla dönmeyeceğini ve adada kalacağını söyler. Sid onun yalnız olacağını sanır fakat etrafı çok fazla hayvan dostları ile doludur. Geri dönüş yolculuğu dedesi olmadığı için uzun gelir Sid’e. Ve eve dönüp dedesinin evine geldiğinde dedesi yoktur. Ama ona bir sürpriz yollamıştır.
Burada ölüm metaforla anlatılmıştır. Çocuğa belli bir yaşa kadar ‘Dedesi ölmüş aslında’ bilgisi vermeden de okunabilir. 6 yaşındaki kızım Simla ile okuduğumuz bir kitaptır. Soyut düşünce henüz okul öncesi dönemde gelişmediği için burada aslında dedesi ölmüş bilgisini vermesem öldüğünü anlamamıştı. Bu kitap sevdiklerimizi son yolculuğuna uğurlama konusunda oldukça başarılı. Onların iyi bir yerde ve mutlu olacaklarını düşünmeye hepimizin her yaşta ihtiyacımız var. Görselleri çok başarılı. Elveda temasını en yumuşak ama çok dokunaklı işleyen mükemmel bir kitaptır.
2. Elveda Bay Muffin (4+ Yaş):
Yazarı Ulf Nilsson , çizeri ise Anna-Clara Tidholm olan kitap Can Yayınlarından çıkmıştır. İsveç’in prestijli August Ödülü’ne layık görülmüştür.
Bay Muffin ters çevrilmiş karton kutuda yaşayan bir kobay faresidir. Evin küçük kızından mektuplar gelir ona fakat Bay Muffin okuyamaz ki, onları da kemirir. Bay Muffin çoğunlukla evinde oturur, geride bıraktığı hayatını düşünerek iç geçirir. Eşini ve altı yavrusunu düşünür sürekli. Eşi uzun zaman önce ölmüş ve çocukları da ayrılmışlardır artık evden. Şöyle bir anılarına baktığında çoğu kobaydan iyi yaşamış olduğunu düşünür Bay Muffin. Ama bir Çarşamba sabahı yatağından kalkamaz yaşlı Muffin. Her yeri nasıl da ağrıyordur. Ve birden ölür. Tabanına yumuşak, güzel yosunlar döşenmiş karton bir kutunun içine şefkatle yatırılır. En sevdiği eşyaları yanına koyulur.
“Elveda Bay Muffin” bizim ‘öldü’ kelimesini kullanan ilk kitabımızdır. Fakat konu o kadar güzel işlenmiştir ki, sanırım ben ne kadar anlatırsam anlatayım bu kitapları tam hissi size geçiremeyeceğim. Alıp bu kitapları sessiz sakin bir yerde okumalı, dokunmalı ve resimlerini incelemelisiniz. Aslında hayvanlar üzerinden fabl yolu ile anlatılan bu çalışma, insanların yaşlandıklarında hissettiklerini çok dokunaklı ve gerçekçi bir dille anlatmaktadır. Simla ile okuduğumuz bir kitaptır. Herhangi bir sıkıntı yaşamadık. Çünkü bu zamana kadar beslediği bir hayvanının ölümünü yaşamıştı. Balığımız öldüğünde onu gördü ve anladı. Balığı bir kibrit kutusunun içine koyduk ve bahçeye gömdük birlikte. Bu süreçler hayatımızda bazen kendiliğinden gelişiveriyor.
3. Annem Her Yerde (5+ Yaş):
Benim gözlerimi yaşartan ilk çocuk kitabıdır. Sanırım ben Simla ’ya kıyasla daha sulu gözlüyüm. Ya da yaşımız ilerledikçe kaybettiğimiz tanıdıklarımızdaki artış nedeni ile olabilir. Yazarı Primm Van Hest ve çizeri Sassafras De Bruyn olan kitap Gergedan Yayınlarındandır. İnsanlar ölüm hakkında konuşmayı sevmezler. Sessiz kalmayı tercih ederler. Annesi gibi sessiz. Ama Yolanda sessiz olmak istemiyor. Ölen annesinin nerede olduğunu öğrenmek istiyor. Ve onu aramaya karar veriyor. Heryerde…, her şeyde…, herkeste.
Beni en çok etkileyen “Annem nerede?” sorusuna büyükbabasının verdiği cevap oldu. ‘‘’Annen işte o toprakta gömülü. İlkbaharda bu topraktan yeni çimler ve çimenler çıkacak. İşte o zaman anneni yeniden görür gibi olacaksın. Bir çiçekte, başını topraktan çıkaran bir kurtçukta ya da ağaçta yetişmiş lezzetli bir elmada annen tekrar hayata dönecek.’’ Kaybettiğimiz sevdiklerimizi artık göremeyiz. Fakat hissedebiliriz, tıpkı rüzgarı hissettiğimiz gibi… Her okuyuşta tüylerim diken diken olur. Nasıl ustalıkla işlenmiş ki Yolanda’nın acısını tüm iliklerimizde hissedebiliyoruz. Simla ile okuduğumuz bir kitaptır. Herhangi bir sorun yaşamadığımızı belirtmek isterim.
4. Ben’in Gemisi (6+ Yaş):
Ben’in gemisi bir ailenin zamansız bir kayıpla başa çıkma hikayesini anlatıyor. Kitabın yazarı ödüllü Pieter Koolwijk, çizeri ise LindeFaas. Can Çocuk yayınlarından.
Hollanda’nın önemli ödüllerinden “Flagand Pennant” ödülünü almıştır. İleri yaş çocuk kitaplarında resimlerin birdenbire çok azaltılmasını doğru bulmuyorum. Bu yaş grubu da hala çocuk olduğuna göre, koca koca resimlerden birden çok yazılı az resme geçiş kademeli olmalı tıpkı bu kitaptaki gibi. Resimlerle çok güzel işlenmiş. Ya keşke şu kısmı da resmetselerdi diyebileceğiniz bir kısım yok bana göre ve çizimler de oldukça güzel. Giel’in ağabeyi Ben, karşıdan karşıya geçerken sola bakmış ancak sağa bakmayı unutmuştur yada tam tersi ve artık yoktur. Ailesinin evin arka bahçesine onu gömmeyi tercih etmelerine komşuları oldukça tepkililerdir. Babaları bu tepkiler karşısında pes etmez ve Ben’in hayalini gerçekleştirirken, bir yandan da bir plan yürütmektedir.
Aslında bir ailenin yas ile baş etme mücadelesi içerisinde bir yandan da toplumun bize dayattığı katı kuralları yani sosyal baskıyı da ele alıyor. Bırakalım insanları acıları ile baş etme yollarını bulsunlar ve acılarını nasıl yaşamak istiyorlarsa öyle yaşasınlar. Evet sıra dışı ve zor bir konu ama başarı ve ustalıkla dile getirilmiş. Edebiyatın gücü ortaya çıkmış. Büyük yaş bir çocuk kitabı olduğu için kendileri okuyabilirler. Simla ile henüz deneyimlemediğim bir kitaptır. Ama bir okuyucu olarak çok beğendim.
5. Ördek, Ölüm ve Lale (5+ Yaş):
Ördek, Ölüm ve Lale yazarı Wolf Erlbruch. Yayınevi Hep kitap. Ben aldım ve okudum ama henüz Simla ile deneyimlemedim. Çünkü kızımdan bu konular ile ilgili bir soru gelmedi ya da merak duygusu henüz oluşmadı ancak kitaplıktan seçerek “Bu kitabı okuyabilir miyiz?” derse de okurum. Bir sorun yaratacağını düşünmüyorum. Çünkü dünya üzerindeki tüm canlılar içerisinde öleceğini bilen tek canlı insan. Hayatımızda kayıplar yaşamaya başladığımız andan itibaren, bir kemanın sesi, bir müzik, bir söz veyahut bir kitap bizi daha fazla etkiliyor olabilir. Kayıplar yaşayarak baş etmeye çalışan çocuklar var ve eğer bu süreçte bir uzmandan destek alınıyorsa, uzmanlar bu kitapları önerebiliyorlar. O vakit bu temalı kitaplar nelerdir acaba dediğinizde başvurabileceğiniz kitapları bilmeniz açsından faydalı olacaktır. İhtiyaç halinde camı kırınız durumu gibi.
Esprili bir dili var kitabın konunun zorluğuna rağmen. Bir ölüm ve bir ördek karakterize edilmiş. Ördeğin ölüm vakti gelmiş. Ölüm onun canını alacak ama ördek bundan korkuyor doğal olarak. O süreçte ölüm ile ördek biraz arkadaşlık yapıyor aslında. Tabi vakit gelene kadar. Ördek üşüdüğünü hissediyor. Ürperti geliyor. Ve ölüyor. Doğanın kanunu gereği. Ölüm tekrar başka canlılar için yola devam ediyor. O da kendi vazifesini yapıyor bir yerde.
Bu yazımda sevgili Minty Kitap Buşra Tarçalır Erol ve sevgili Murat Moroğlu’na derledikleri kitap listeleri için ve bizleri nitelikli kitaplarla tanıştırdıkları için teşekkürlerimi sunarım.
Benim listemde yer almayan fakat okumanız için tavsiye edilebilecek diğer kitaplar;
- Fati Teyze’nin Yıldızı (Yapı Kredi Yayınları)
- Çok Sevdiğim bir Yakınımı Kaybettim (İletişim Yayınları)
- Sevdiğin Biri Öldüğünde Ne Olur? ( Sola Kidz Yayınları)